FILMY

1. Wolna Rzeczpospolita Łupkowska

W 2017 roku podczas remontu w Zakładzie Karnym w Łupkowie na ścianie odkryto napis „Solidarność”. Jego twórcą był Stanisław Simoni – przewodniczący Komisji Zakładowej Solidarności z Cieszyna, internowany w ZK w Łupkowie. Napis zachowano dla potomnych, dzięki staraniom rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Przeprowadzono zabieg jego przeniesienia i konserwacji. Obecnie napis ten ma charakter swoistego mobilnego upamiętnienia – prezentowany w siedzibie Oddziału IPN w Rzeszowie. Prawdopodobnie jest to jedyna tego typu pamiątka z ośrodków internowania zachowana w tej formie. Powyższe wydarzenia stały się pretekstem do powstania filmu dokumentalnego. Historia ratowania napisu, jego wykucie wraz z kawałkiem ściany i umieszczenie w gablocie jak zabytkowego fresku, staje się przyczynkiem do wielu wspomnień i refleksji czym był Stan Wojenny wtedy, czym jest po latach. Film Arkadiusza Gołębiewskiego wraz z odkuwaniem kolejnych warstw tynku i farby pokrywającej napis pokazuje opresyjność poprzedniego systemu, jego brutalność dla rodzin osadzonych. Wyjątkowością filmu jest nieobecny w przestrzeni publicznej dotyczącej tamtych dni wątek żon i dzieci internowanych, które aby odwiedzić swych bliskich musiały pokonywać setki kilometrów mijając niedogodności klimatu, ograniczenia swobód itp. Dla dzieci uwięzionych rodziców 5 letniej wówczas Oli i 12 letniej Agaty stało się to przyczynkiem do trwającej do dziś przyjaźni.

2. Pan Major Lupaszka

Osią filmu są poszukiwania szczątków majora na warszawskiej Łączce na Cmentarzu Powązkowskim, a także przygotowania do pogrzebu, który odbył się 24 kwietnia 2016 roku. Kamera towarzyszy pracom poszukiwawczym ofiar terroru komunistycznego, prowadzonym przez prof. Krzysztofa Szwagrzyka, wzruszającym chwilom, kiedy zostaje ogłoszone odnalezienie ciała majora, a także więziennym wspomnieniom Lidii Lwow-Eberle, która wraz z ekipą filmową wraca do więzienia na Rakowieckiej. Pokazano wzruszające momenty przygotowań do pogrzebu, złożenia ciała majora do trumny wraz z mundurem oraz szablą oficerską, ryngrafem i obrazkiem św. Antoniego z Padwy, który dała Lidia Lwow Eberle, kobieta życia majora Łupaszki. Zygmunt Szendzielarz ps. Łupaszka, major kawalerii Wojska Polskiego i Armii Krajowej, dowódca V Wileńskiej Brygady AK. Uczestniczył w II wojnie światowej, po zakończeniu działań wojennych włączył się do pracy konspiracyjnej w Wilnie w ramach ZWZ - AK. Zaangażował się w działalność konspiracyjną a pseudonim przyjął po słynnym zagończyku ppł. Jerzym Dąbrowskim bohaterem wojny polsko-bolszewickiej 30 czerwca 1948 roku w Osielcu pod Jordanowem Szendzielarz został aresztowany. Obława była ściśle utajniona. UB pozornie szukało niezidentyfikowanego góralskiego rozbójnika. Gdy nic niepodejrzewający Szendzielarz wyszedł przed swoją chatę, został natychmiast otoczony przez funkcjonariuszy bezpieki i aresztowany. Zaraz po aresztowaniu, Łupaszka został przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej. Jego proces rozpoczął się 23 października 1950 roku. Szendzielarz nie zaprzeczył swojemu udziałowi w podziemiu antykomunistycznym, ani nie poprosił o łaskę. 2 listopada 1950 r. został skazany przez sędziego Mieczysława Widaja na osiemnastokrotną karę śmierci. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 roku w więzieniu na Mokotowie. Ciało zostało pochowane w tajemnicy w nieznanym przez lata miejscu.

3. Historia Kowalskich

6 grudnia 1942 roku w Starym Ciepielowie i Rekówce, niewielkich miejscowościach na Mazowszu, niemieckie oddziały żandarmerii dokonują mordu na tamtejszych cywilach. Wśród ofiar jest tytułowa rodzina Adama i Bronisławy Kowalskich z dziećmi. Powodem tak bestialskiego czynu ze strony okupanta była pomoc udzielana ludności żydowskiej ze strony mieszkających tam Polaków. Po ponad sześćdziesięciu latach tamte wydarzenia wciąż wywołują u krewnych ofiar silne emocje. Film zrealizowany jest na podstawie zeznań naocznych świadków, jak również członków rodzin z młodszych pokoleń pomordowanych.

4. Kochankowie z lasu

Dokument opowiada o trudnej miłości w czasie wojny i pierwszych latach powojennych. Mimo że działania wojenne z niemieckim okupantem dawno ustały, to w kraju nie można było marzyć o wolności. Niemiecki nazizm został zastąpiony komunizmem, co bezpośrednio przyczyniło się do powstania kolejnej konspiracji, tym razem podziemia antykomunistycznego. Tysiące żołnierzy AK, NSZ oraz WiN ciągle ukrywało się w lasach. Nie inaczej było na północnym Mazowszu, gdzie zbrojny opór trwał aż do 1954 roku. Właśnie tam rozgrywa się główna akcja "Kochanków z lasu". Osią filmu jest historia miłosna pary partyzanckiej z legendarnego oddziału z 11. Grupy operacyjnej NSZ na Mazowszu. Elżbieta Kozanecka ps. Basia, licealistka płockiej Jagielonki oraz jej ukochany Ludomir Peczyński ps. Władek partyzant NSZ, poznali się w czasie drugiej konspiracji. Po aresztowaniu rodziny Basia musiała szukać schronienia w oddziale partyzanckim. Tam poznała Władka. W oddziale spędzili razem prawie rok. W lutym 1949 roku we wsi Gałki k. Wyszogrodu UB oraz KBW zorganizowało potężną obławę. Basia i Władek oraz ich kolega Janek zginęli w walce. Reszta oddziału została schwytana i zawieziona do warszawskiego więzienia na Mokotowie. Dowódca oddziału Wiktor Stryjewski Cacko dostał 38. karę śmierci i jak tysiące polskich bohaterów został zamordowany i pochowany w bezimiennych grobach. Do dnia dzisiejszego większość partyzantów z oddziału Słonego, Cacka, Łupaszki i innych nie ma swojego grobu. Film jest okazją do opowiedzenia losów pokolenia, któremu przyszło dojrzewać w okresie stalinowskim. Romantyczna historia Basi i Władka jest pretekstem do pokazania innych miłosnych historii z tamtego okresu. Widzimy m.in. legendarną łączniczkę z oddziału V Brygady wileńskiej AK Lidię Lwow - Eberle, kobietę życia mjr Łupaszki czy też historie Romualdy Przybyszewskiej - obywatelki USA. W filmie zobaczymy i wsłuchamy się w pasjonujące relacje uczestniczki obławy w Gałkach Janiny Samoraj ps. Celinka oraz świadków historii. W filmie są również wypowiedzi dr. Jacka Pawłowicza z warszawskiego oddziału IPN, który zaprowadzi nas na miejsce zbrodni oraz opowie, jak od lat stara się odkryć tajemnice pochówku Basi i Władka.

5. Kawaleria naukowa

Wyjątkowy projekt przygotowany z myślą o uczczeniu 100 - lecia Niepodległości. W filmową przygodę zabierają nas dziennikarze TVP: Katarzyna Trzaskalska i Krzysztof Ziemiec, którzy wcielili się w podróżników wędrujących po Polsce w poszukiwaniu dawnych wynalazków (wynalazki te to m. in. samochód parowy Józefa Bożka, samochód CWST - 1, kamera Prószyńskiego, magnetofon Nagra), z których do dziś możemy być dumni. Do filmu zostali zaproszeni eksperci, pasjonaci, rekonstruktorzy, przedsiębiorcy i przedstawiciele świata nauki. Film otwiera przed widzami galerię zapomnianych polskich naukowców, którzy talentem i determinacją przyczynili się do cywilizacyjnego postępu ludzkości, konstruując pojazdy, maszyny, budowle w Polsce, Europie i na innych kontynentach.

6. Położna Stanisława

Leszczyńska odebrała w obozie w Auschwitz 3 tys. porodów. Kobiety rodziły w niewyobrażalnie trudnych warunkach, mimo to nie straciła żadnego dziecka. Dla reżyserki Marii Stachurskiej heroiczna akuszerka była po prostu ciocią Stasią. Jej losy przedstawiła w swoim dokumentalnym filmie pt. "Położna". Film opowiada o łódzkiej położnej i kandydatce na ołtarze Słudze Bożej Stanisławie Leszczyńskiej. Ze wspomnień rodziny i ocalałych wyłania się postać kobiety, która mimo przeciwności nie zmienia swoich przekonań i w obozowej rzeczywistości tworzy więźniarkom namiastkę szpitala oraz bezpieczeństwa. Za heroiczne dokonania jej nazwisko, jako jednej z czterech najwybitniejszych Polek ostatniego tysiąclecia, umieszczono na Kielichu Życia i Przemiany Narodu na Jasnej Górze.